Pek çok insanın sorunu olan koku duyusunun kaybı, sinüs hastalığı, burun pasajda bir kütle ya da nadir olarak beyin tümörünün belirtisi olabilir.Koku ve tat alma sorunlarının yaşamımızda büyük etkileri olabilir. Bu duyularımız esas olarak yaşam keyfimize, iştahımıza, sosyal yaşamımıza katkıda bulunduğu için, koku ve tat alma bozuklukları ciddiye alınmalıdır. Bozuldukları zaman, yaşam da tadını kaybeder, daha az yeriz, daha az sosyal oluruz ve sonuçta kendimizi kötü hissederiz. Birçok yaşlı insan bu sorunla karşı karşıyadır. Ayrıca koku duyusunun kaybı sinüs hastalığının, burun pasajda bir kütlenin ya da nadir durumlarda beyin tümörlerinin bir belirtisi olabilir. Kulak Burun Boğaz Uzmanı Opr. Dr. Süreyya Şeneldir koku ve tat alma bozukluğu ile ilgili merak edilenleri yanıtladı.
- Koku ve Tat Duyuları Nasıl Çalışır?
Koku ve tat kimyasal duyu alma sistemimize aittir. Koku ve tat almanın karmaşık süreci etrafımızdaki maddelerden salınan moleküllerin burun, ağız ve boğazdaki özel sinirleri uyarmasıyla başlar. Bu hücreler mesajları özgül koku ve tatların tanımlanmış olduğu beyne iletirler. Koku siniri hücreleri, bir gülün güzel kokusu ya da fırındaki ekmeğin kokusu gibi çevremizdeki kokularla uyarılırlar. Bu sinir hücreleri, burundan yukarı çıkan incecik bir doku yolda bulunurlar ve doğrudan beyinle bağlantılıdırlar.
Tat siniri hücreleri, tükürükle karışmış yiyecek ve içecekle etkileşirler. Ağız ve boğazın tat koncalarında kümeleşmişlerdir. Dilde görülebilen küçük yumruların çoğu tat koncaları içerir. Bu yüzey hücreleri tat bilgisini beyine mesajları yollayan yakın sinir liflerine iletirler. Genel olarak dört temel tat duyusunu algılayabiliriz: Tatlı, ekşi, acı ve tuzlu.
- Koku ve tat alma bozukluklarına sebep olan nedir?
Koku duyusu 30-60 yaşları arasında oldukça keskindir. 60 yaşından sonra azalmaya başlar ve yaşlı insanların büyük bir kısmı koku alma yeteneklerini kaybederler. Ayrıca kadınların koku algılaması genel olarak erkeklerden daha iyidir. Bazı insanlar zayıf bir koku ve tat duyusuyla doğarlar fakat bunun dışında sık görülen bazı hastalıklar da burunda havanın koku bölgesine ulaşmasını engelleyerek koku kayıplarına sebep olurlar.
• Burun iltihapları: Nezle, grip, sinüzit
• Burunda et büyümesi ve kemik eğriliği
• Alerjik rinit
• Buruna yabancı cisim kaçması
• Burundaki tümör ya da diğer kitleler.
Ayrıca bazı maddeler (böcek ilaçları gibi bazı kimyasallar ya da bazı ilaçlar) ve tütün kullanımı da kokuları tanıma yeteneğini bozar ve tat duyusunu zamanla azaltır.
- Koku ve tat alma bozukluklarına nasıl tanı konur?
Problemin ne zaman başladığı, hangi durumlarda ortaya çıktığı, ilaçlarla düzelip düzelmediği önemlidir. Burun içindeki havanın koku bölgesine gitmesini sağlayan durumlar genelde burnun endoskopik muayenesi ile belirlenir. Bazen özellikle sinüzitle ilgili film çekmek ya da alerjiyle ilgili testler yapmak gerekebilir. Eğer koku hücreleri ya da koku merkezi ile ilgili bir problem düşünülüyorsa genellikle bilgisayarlı tomografi ya da manyetik resonans (MR) çektirmek gerekir.
- Tedavi edilebilir mi?
Koku duyusu bozukluklarının tedavisi sebebin ne olduğuna göre belirlenir. Eğer burun içinde tıkanıklık yapan bir sebep bulunursa, bunun tedavisi koku duyusunun da düzelmesine neden olur. Et, kemik, enfeksiyon ve alerji ile ilgili sorunlarda da hemen gerekli tedavi başlanır. Eğer beyinde tümör ya da ona benzer bir problem tespit edilirse bu genellikle beyin cerrahisi bölümüyle ortak çalışmayı gerektirir. Koku hücrelerinin ölmesine neden olan durumlarda koku duyusu tedavi edilemez. Bazen bir ilaç koku ve tat alma bozukluğu sebebi olabilir ve bu ilaç kesilirse durum iyiye gidebilir.