Aşık mısın saplantılı mısın?

Saplantılı aşk yüzyıllar boyunca edebi eserlerde romantik bir şekilde tasvir edilegeldi. Romeo ve Juliet'in aşkları için intihar etmelerinden tutun da bir çok romantik filmde bile, birinin saplantılı bir şekilde aşık olması, yıkıcı davranışlara sebep olabilecek bir tavırdan çok imrenilesi bir şeymiş gibi anlatılıyor. Oysa saplantılı aşk akıl sağlığı problemlerinin habercisidir.

Uzman Klinik Psikolog ve Hipnoz Uzmanı Mehmet Başkak, saplantılı aşkın belirtileri, sebepleri, teşhis ve tedavi yöntemleri hakkında önemli bilgiler verdi:

SAĞLIKLI VE SAPLANTILI AŞK ARASINDAKİ FARK NEDİR?
"Sağlıklı ve saplantılı aşk arasındaki fark, saplantılı aşkta partnere karşı duyulan ilk baştaki aşırı heyecan ve hayranlık dolu hislerin zaman içinde saplantı derecesine varmasıdır. Saplantılı aşk ve delüzyonel (kuruntulara dayanan) kıskançlık akıl sağlığı problemlerinin habercisidir ve yetişkin kişilerin yüzde 0.1'inde görülür. Delüzyonel kıskançlıktan muzdarip olan kişiler mesela bir iş arkadaşı, eşleri ya da partnerlerini dışarıda gördüğünde selam verse ya da eş veya partnerleri sokaktan geçen birine biraz dikkatli baksa, hemen onları sadakatsizlikle suçlarlar.

ALKOL KULLANAN ERKEKLER DAHA YATKIN
Alkol bağımlısı olan erkeklerin delüzyonel kıskançlık geliştirmeye özellikle daha yatkın oldukları belirlenmiştir. Kadınlarsa, bir yabancıdan ziyade tanıdıkları birine karşı saplantılı aşk duymaya daha yatkındırlar. Saplantılı aşka tutulan kadınlar genelde hayatlarının bir döneminde kendilerine yardımcı olmuş kişilere karşı bu tür bir aşk geliştirirler. Pek yaygın olmasa da saplantılı aşkın şiddet içerdiği vakalarda, erkek ve kadınların eşit oranda şiddete başvurduğu görülmüştür. Kişide saplantılı aşk gelişimine zemin hazırlayan risk faktörlerinden biri kişinin tam zamanlı bir işinin olmaması, ailesinde psikiyatrik problemleri olan, özellikle de delüzyonel bozukluk yaşayan, kişiler bulunmasıdır.

SAPLANTILI AŞKIN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Delüzyonel kıskançlık bir tarafa, saplantılı aşk, sağlıklı bir aşktan bağımlılık yapan bazı özellikleri nedeniyle ayrılır. Örneğin, saplantılı aşktan muzdarip bir kişi sevdiği kişiyle çok fazla zaman geçirmek ister, sürekli onu düşünür ve sevdiği kişiyle her an beraber olmak için bazı uçuk davranışlar sergiler. Bu kişiler eğlenceli faaliyetlere ya da diğer sosyal ilişkilerine neredeyse hiç vakit ayırmaz ve hatta artık işlerini bile yapamayacak duruma gelirler. Saplantılı bir şekilde birine aşık olan kişi, sevdiğini hep kendine yakın tutmak için, bazı psikolojik kontrol ve diğer kontrol yöntemlerine başvurabilir. Bunun örnekleri mesela çok aşırı durumlarda harcanan para ya da yenilen yemeği bile kontrol etmek, fiziki takip ya da tacizde bulunmak veya şiddete başvurmak şeklinde gerçekleşebilir. Saplantılı bir aşk yaşayan kişi ve onun aşık olduğu kişi birbirlerine bağımlı ya da eş bağımlı olabilirler. Saplantılı aşktan muzdarip kişiler aşık oldukları kişiye sanki bir madde bağımlısı gibi davranabilirler. Buna karşılık olarak, saplantılı aşkın hedefindeki kişi saplantılı davranış ve isteklere karşı kesin çizgiler çizmekte ve sınır koymakta zorlanabilir."

SAPLANTILI AŞKIN SEBEPLERİ NELERDİR?
Psikolog Mehmet Başkak, bir kişinin saplantılı aşktan muzdarip olduğunu gösteren uyarı sinyallerini şöyle sıralıyor:

-Düşük özgüven/ aşırı derecede onaylanma beklentisi
-Aşık olduğu kişi hakkında sürekli konuşma isteği
-Aşık olunan kişiyi sürekli arama, mesaj/mail gönderme, onunla her an beraber olmayı isteme
-Aşık olunan kişiye onu bıktıracak derecede aşırı ilgi gösterme
-Biriyle ilgili aşırı boyutta iyi ya da kötü duygular hissetme, dengeli olamama
-Aşık olunan kişinin sadece olumlu ya da olumsuz yönlerine odaklanma
-İşe, eğlenmeye, sosyalleşmeye ve aşık olunan kişi dışında kalan hayattaki diğer kişi ve konulara konsantre olmada zorluk çekme
-Aşık olunan kişinin hayatını ve yapıp ettiklerini takip ya da kontrol etme girişimlerinde bulunma.

SAPLANTILI AŞK NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Psikolog Mehmet Başkak, saplantılı aşkı teşhis etme süreçlerinde, kişide saplantılı aşk belirtilerinin yanında bazı ruhsal bozuklukların belirtileri de var mı ona bakmak ve varsa bu bozuklukların tedavisine öncelik verilmesi gerektiğini belirtiyor. Bu ruhsal bozukluklar mesela şizofreni, bipolar bozukluk, delüzyonel bozukluk ya da organik (bir tıbbi durumdan kaynaklanan) beyin sendromu olabilir.

Psikolog Başkak, saplantılı aşkın nasıl tedavi edileceği konusunda şu bilgileri verdi:

"Saplantılı aşkın tedavisinde hem aşık olan hem de aşık olunan kişi için, özellikle de bu iki kişi halihazırda bir ilişki yaşıyorlarsa, sıklıkla psikoterapiye ihtiyaç duyulur. Danışmanlık hizmeti almak da faydalı olabilir ve her iki partner de ilişkilerini sağlıklı bir şekilde hayallerinde canlandırabilir ve özgüvenlerini arttırmaya yönelik onaylama cümleleri ve diğer bazı teknikleri kullanmayı öğrenebilirler. Saplantılı aşktan muzdarip olan kişi tehditkar ya da tehlikeli davranışlar sergileyemeye başlamışsa, o zaman bazı yasal adımlar atmak, polis ve savcılık nezdinde bazı önlemlerin alınmasını sağlamak gerekebilir."

SAĞLIKLI AŞKIN FORMÜLÜ
Peki sağlıklı aşk dedikleri nedir? Uzman Klinik Psikolog Mehmet Başkak, sağlıklı aşkı şöyle tarif ediyor:

"Partnerine aşırı derecede hayranlık duyma ve onu delicesine sevme dönemi genellikle sağlıklı bir aşk ilişkisinin ilk aylarında görülür. Kişi, sürekli aşık olduğu kişiyi düşünür ve her dakikasını onunla geçirmek ister. Sağlıklı bir aşk ilişkisi genelde zaman içinde değişime uğrar ve o ilk başlardaki aşırı yoğun duygular ve heyecan sona erer. Sağlıklı bir aşk, yıllar içinde olgunlaşır ve partner ya da eşler birbirlerine karşı sadakat, arkadaşlık, fedakarlık ve saygı hisleriyle dolarlar. Sağlıklı bir aşkta, her iki partner de birbirleri tarafından sevildiklerini, önemsendiklerini ve birbirlerine saygı duyduklarını samimi bir şekilde hissederler. Böyle bir ilişkide, partnerlerden her birinin kendine ait bireysel bir alanı vardır ve partnerler, aşk ilişkileri dışında, bireysel olarak kendi profesyonel hayatlarını sürdürme, eğlenme ve yeni arkadaşlıklar edinme imkanına sahiptirler."